Gevaar voor overhaaste studiekeuze in mbo

Studiekiezers mogen niet te lang aarzelen, anders zit de mbo-opleiding van hun keuze vol en worden ze niet meer toegelaten. Doktersassistent, fotograaf, vormgever… Een flink aantal opleidingen zegt ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’, ziet de Keuzegids.

Allerlei mbo-opleidingen hebben komend studiejaar een numerus fixus: een maximaal aantal nieuwe studenten. Daar kiezen opleidingen voor als ze te groot dreigen te worden om goed onderwijs te bieden of als de arbeidsmarkt voor de gediplomeerden beperkt is.

Maar hoe bepaal je dan wie er mag beginnen? Er zijn in het mbo 47 studies die hun studenten mogen selecteren op geschiktheid, zoals kunst- en sportopleidingen, maar voor veel andere opleidingen is dat niet nodig. En dan hebben de instellingen twee keuzes: loten of toelaten op volgorde van inschrijving.

Dat laatste komt in zo’n geval verreweg het vaakst voor. Wie het eerst komt, het eerst maalt. Studenten moeten zich zo snel mogelijk inschrijven om hun concurrenten voor te zijn. Het voordeel voor mbo-instellingen is natuurlijk dat de opleidingen eerder vol zitten.

Maar het gevaar is dat jongeren overhaast hun studiekeuze maken, terwijl ze misschien best iets langer wilden nadenken. Ook zijn studenten in het nadeel die, om wat voor reden dan ook, niet in staat zijn zich vroeg in te schrijven. Ze zouden alleen al een jaar eerder naar de open dagen moeten gaan.

Toegankelijkheid
De toegankelijkheid van het onderwijs is een heet hangijzer in de politiek. Niet voor niets hebben jongeren in 2017 toelatingsrecht gekregen als ze zich voor 1 april inschrijven. Maar dat recht geldt niet voor opleidingen met een studentenstop.

Het principe ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’ kan de toegankelijkheid voor bepaalde groepen studenten in gevaar brengen, bijvoorbeeld voor bedachtzame jongeren of voor jongeren van wie de ouders niet op spoed aandringen. Het alternatief is loten – en dat gebeurt gelukkig ook. Tot een bepaald moment kunnen de toekomstige mbo’ers zich inschrijven en daarna mag het toeval bepalen wie er daadwerkelijk mogen beginnen. Dat gebeurt, voor zover wij weten, bij zeven instellingen.

Welke dan?
Een overzicht ontbreekt. Er is vreemd genoeg geen landelijke lijst van mbo-opleidingen met een numerus fixus, zoals in het hoger onderwijs. De Keuzegids wil die lacune graag wegwerken. Onze telling is nog niet volledig, maar we hebben bij 42 van de 61 bekeken mbo-instellingen een overzicht van fixusopleidingen op hun website gevonden.

Maar liefst 25 daarvan hanteren het principe ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. Slechts zeven instellingen kiezen voor loting (waaronder ROC Friese Poort, afgezien van twee opleidingen in Emmeloord). Soms loten ze pas na een eerste selectie op geschiktheid. Vijf instellingen hebben alleen enkele opleidingen waarvoor ze studenten selecteren op geschiktheid. Nog eens vijf kennen helemaal geen numerus fixus.

In de tabel hebben we de aantallen ‘dossiers’ vermeld. Een dossier is een cluster van samenhangende opleidingen. We hebben dossiers meegeteld als ze ten minste één opleiding met een numerus fixus hebben. Vooral opleidingen in media en zorg hebben vaak een studentenstop, en ook bij ‘veiligheid’ is voor een maximum gekozen. Opleidingen in de bouw doen het maar zelden.

Nog een probleem
Volgens decanen weten leerlingen vaak niet vanaf wanneer ze zich kunnen inschrijven: bij sommige opleidingen kan dat al op 1 oktober, andere wachten tot 1 december. Dus wanneer klinkt het startschot voor het inschrijven? Een speciaal geval zijn de havisten die met een ‘overgangsbewijs’ liever naar het mbo gaan dan naar havo-4: van hen kun je niet verwachten dat ze zich zo vroeg al inschrijven bij een opleiding.

Keuzegids MBO
Voor de laatste editie van de Keuzegids MBO, klik hier. Andere vragen? Klik hier.