Universiteiten en hogescholen zijn in het afgelopen kwartaal een stuk duidelijker en eerlijker geworden met het gebruik van opleidingsnamen in hun voorlichting. Dat blijkt uit de laatste checks van de Keuzegidsredactie. Het gebruik van misleidende modieuze namen is sterk teruggedrongen. Toch is er in sommige gevallen nog sprake van nodeloze onduidelijkheid. Voorlopig blijft er daarom genoeg reden om op deze website het overzicht te blijven bieden van echte en 'fake'-namen van opleidingen.

Wat was/is er zoal mis?

Veel van de leuke modieuze opleidingen bleken officieel helemaal niet te bestaan. Ja, er was dan wel een keuzevak of een afstudeerrichting met die naam, maar als eerstejaars kon je niet starten met de studie waarmee je gelokt was. In veel gevallen kwam je daar niet zo snel achter. Pas bij de gegevens over aanmelding kreeg je dan te zien dat je officieel bij een ‘andere’ studie moest inschrijven. Dat zoiets misleiding is, hoeven we niet uit te leggen.

Nu was die onduidelijke en misleidende voorlichting er in vele soorten. Zoals:

• Opleiding (nog) niet officieel goedgekeurd, maar toch aangeboden.
• Werving met een afwijkende naam, die een onjuiste indruk wekt over de inhoud van de studie.
• Engelse namen, als vlag op gewone Hollandse opleidingen.
• Iets wat officieel maar een afstudeerrichting is, wordt aangeboden alsof het een volledige studie is. Meestal is dit ‘oude wijn in nieuwe zakken’- een vorm van misleiding.
• Soms is zo’n afstudeerrichting echt uitgebouwd tot complete opleiding, maar zolang die nieuwe studie niet apart geregistreerd wordt, is dit illegaal – men ontduikt de verplichte kwaliteitskeuring.

Ook de mate van misleiding varieert. Soms wordt er wel een afwijkende naam voor een studie gebruikt, maar staat er direct bij “variant van opleiding X”. Als ook in de verdere voorlichting het onderscheid tussen variant en moederopleiding maar duidelijk is, geven wij onze lichtste waarschuwing af (code ‘geel’).

In andere gevallen is de leugen heel consequent, en moet je bijna een detective zijn om te ontdekken dat er knollen voor citroenen worden verkocht. Daar spreken we van misleiding (code 'rood’). En er zijn ook nog tussengevallen. Daar spreken we van ‘verwarrende’ voorlichting (code 'oranje’).
In december wezen we in een uitgebreid nieuwsbericht ook de instellingen aan die het het meest bont maakten.

De reacties

Vlak voor Kerst kwamen de eerste reacties van opleidingen binnen. Deels gesputter, maar ook al enkele pogingen om de voorlichting minder verwarrend te maken. Daarna deed een aantal instellingen nog een tijd alsof hun neus bloedde. Men wees er bijvoorbeeld op dat de hogescholen samen een gedragscode hebben die onjuiste voorlichting voorkomt. Maar daarbij vergat men te zeggen dat er in die code alleen actie nodig is als een collega-hogeschool aan de bel trekt. Een klachtenregeling voor misleide consumenten (scholieren of studenten) is er niet!

Toch kwamen de instellingen langzaamaan in actie. De vereniging van universiteiten (VSNU) vroeg zes instellingen om hun voorlichting aan te passen. En de club van hogescholen (de HBO-raad) stuurde een oproep naar zijn leden om te reageren op onze kritiek.

Verder hielp het dat de politiek zich ermee bemoeide: er werden twee keer Kamervragen (door de kamerleden Joldersma en van Dijk) over dit onderwerp gesteld. Staatssecretaris Bruijns en de nieuwe minister Plasterk waren duidelijk in hun antwoord: aan ‘onzorgvuldige voorlichting’ over de naam en status van opleidingen moest een eind komen.

Als klap op de vuurpijl gaf de reclamecodecommissie de studentenorganisatie ISO gelijk in een klacht over de quasi-opleiding “Fashion and Branding” van de Hogeschool van Amsterdam.

Het gaat al wat beter met de eerlijkheid

In de loop van februari en maart hebben steeds meer instellingen de gevallen van misleiding of onduidelijkheid in hun voorlichting aangepakt. Dat gaat op een heel sportieve manier: men blijkt vaak zo bezig geweest te zijn met leuke wervende info, dat de misleiding er per ongeluk in geslopen is. Kortom: men erkent dat het duidelijker en eerlijker kan en vraagt ons soms ook advies over wat nou de beste verbetering is. Een vast onderdeel van ons antwoord is “Zet de echte naam van de opleiding er altijd duidelijk bij”.

Een paar voorbeelden van verbeteringen:

• Bij de Amsterdamse opleiding Fashion and Branding staat er nu netjes boven de pagina “afstudeerrichting van technisch commerciële confectiekunde”. Dat is een hele verbetering. Verderop wordt toch nog gesproken van “de opleiding Fashion and Branding”. Dus het kan hier nog eerlijker!
• De Hogeschool van Zeeland kwam op 26 maart met een compleet vernieuwde website. Kon je afgelopen winter bij die hogeschool nog de indruk krijgen dat er een hele reeks brede Engelstalige studies werd aangeboden, nu is men glashelder over wat er nou echt aan Hollandse opleidingen in het aanbod zit. Een pluim voor de nieuwe site!
• De Universiteit Leiden, die bedrijfswetenschappen en kunsten &  wetenschappen aanbood alsof het complete studies waren, paste de voorlichting over deze vakken aan – trouwens zonder dat de wervende kracht ervan verloren ging.
• De Saxion Hogeschool zegt nu meteen in het overzicht van opleidingen waar je aan toe bent, en veranderde de naam van een studie (het heette journalistiek, maar dat was het niet).

Maar er zijn ook hardnekkige gevallen, zoals de particuliere Hogeschool NCOI die voorbarig roept dat ze officieel erkende opleidingen organisatiepsychologie en communicatie aanbiedt. Of de Vrije Universiteit Amsterdam, die datzelfde doet met een opleiding "Aarde en Economie". In beide gevallen zijn de opleidingen nog niet officieel erkend, maar dat moet de aanstaande student zelf ontdekken.

Wat kun je zelf doen?

Heb je vragen of opmerkingen, mail dan naar info@choi.nl of naar misleiding@iso.nl.
En twijfel je over de status van een of meer opleidingen? Check dan hier!

Het onderzoeksrapport (pdf)