Wie een masteropleiding wil kiezen, kan voortaan beschikken over een echt onafhankelijke gids die per vakgebied alle masters kritisch vergelijkt. Want na veertien maanden intensieve research verschijnt vandaag de Keuzegids Masters 2010, de eerste kwaliteitsgids voor vervolgopleidingen in het Nederlandse hoger onderwijs.
De markt van de masteropleidingen zit op slot. Bij de invoering van bachelor-masterstelsel was het idee dat studenten veel meer keuze kregen en dus veel vaker zouden overstappen naar een andere instelling. Maar tot nu toe werkt het niet zo. Ook wie uit het hbo of de beroepspraktijk komt, kiest vooral op basis van reisafstand. Volgens de redactie van de Keuzegids is die honkvastheid niet aangeboren. Het ligt eerder aan de instellingen zelf dat de markt voor masters nog zo vastgeroest zit.
Universiteiten stimuleren de vrije masterkeuze niet. Ze hebben de afspraak om niet in elkaars universiteitsblad te adverteren met concurrerende masters. En studenten die binnen de eigen faculteit blijven hangen, worden vaak in de watten gelegd. Deze ‘zachte knip’ is een doorn in het oog van minister Plasterk, die vindt dat de keuzevrijheid zo belemmerd wordt
Ook objectief vergelijkende informatie over de masters is tot nu schaars. Bestaande gidsen bevatten zelden prijs- en kwaliteitsgegevens en de beschrijvingen zijn vaak direct afkomstig van de opleidingen zelf. Met de Keuzegids Masters 2010 wordt de leemte eindelijk opgevuld. Deze gids geeft per vakgebied een compleet overzicht van alle 1300 masters op de universiteit en in het hbo. Het gaat bijvoorbeeld om het collegegeld, de te behalen titel en aangeboden specialisaties. Daarnaast wordt van 450 masters een gedetailleerde beoordeling gegeven.
Aanstaande masterstudenten hoeven niet meer blind te varen op de voorlichting van de opleidingen zelf. Wie de gids doorbladert, ziet hoe belangrijk dat is. Want het aanbod aan masteropleidingen is wel indrukwekkend, maar tegelijk zijn er flinke kwaliteitsverschillen. Voor psychologie kan je bijvoorbeeld prima naar de UvA in Amsterdam, maar diezelfde UvA krijgt de laagste waardering bij bedrijfskunde. Bestuurskundigen kunnen het best naar Utrecht, terwijl je voor geschiedenis beter ergens anders heen kan – zoals Leiden en Nijmegen. Leiden is ook sterk met haar master Engels, maar bij kunstgeschiedenis is het juist geen topper. Voor dat vak moet je naar de Vrije Universiteit. Terwijl je als econoom nou net weer niet naar de VU moet voor een goede master.
Dit wisselende kwaliteitsbeeld gaat op voor bijna alle bekende universiteiten en hogescholen. Toch zit er een patroon in de pieken en dalen. Kleinschalig en intensief onderwijs blijken hoog te scoren; daarvan profiteren vooral de masters in de filosofie en natuurwetenschappen – en in het hbo de masters in de bouwkunst. En faculteiten met een sterke bacheloropleiding scoren vaak ook hoog met hun master. Hetzelfde geldt voor zwakke faculteiten, zoals de tandheelkunde-opleiding ACTA in Amsterdam die net als in de Keuzegids Universiteiten ook in de Keuzegids masters tot de hekkensluiters behoort.
Dat alleen kleinschaligheid niet genoeg is, bewijzen de lage scores van de universitaire lerarenopleidingen. Alleen in Leiden, Utrecht en bij de VU waren er genoeg masterstudenten voor een betrouwbaar oordeel, en dat oordeel pakte opvallend kritisch uit. Vooral studenten die eerder een bachelor in een exact vak hebben gedaan, zijn teleurgesteld over de inhoud van de lerarenopleiding: weinig uitdagend, didactisch niet sterk, matig aansluitend op hun voorafgaande studie.
Bij de meeste instellingen blijken sterke en zwakke oordelen over de masteropleidingen elkaar in balans te houden. Volgens de gidsredactie hangt het meestal echt van de studierichting af of een universiteit of hogeschool een aan- of afrader is. Toch zijn er enkele instellingen die systematisch afwijken van het gemiddelde. Twee instellingen staan duidelijk aan top. De eerste is het prestigieuze en prijzige instituut Nyenrode in Breukelen. En de ander is de Wageningen Universiteit, die zich nationaal en internationaal profileert met een breed scala aan masters. Van de negentien beoordeelde masters bij deze instelling blijken er maar liefst achttien ver boven het gemiddelde van hun vakgebied uit te steken.
Van de overige universiteiten scoren de TU Eindhoven en de Open Universiteit relatief gunstig. En bij de hogescholen onderscheidt Utrecht zich positief, dankzij sterke lerarenopleidingen. De zwakst beoordeelde masterinstellingen zijn de Fontys hogescholen en de Universiteit van Tilburg.
Aan deze eerste Keuzegids Masters is veertien maanden gewerkt. De basisgegevens zijn ontleend aan landelijke databases – zoals die van Studiekeuze123, de officiële landelijke website voor het hoger onderwijs. Voor een groot aantal gegevens was aanvullende research nodig. Dit gold bijvoorbeeld voor de kosten van masters, de titel die je ermee krijgt en de aangeboden specialisaties. Ook om de kwaliteitsoordelen zo compleet mogelijk te krijgen, moesten extra bronnen worden geraadpleegd en waren bewerkingen nodig. Daarnaast zijn met medewerking van het instituut ROA in Maastricht extra cijfers verzameld over de perspectieven op de arbeidsmarkt.
De uitgever is trots op het bereikte resultaat: een handzaam boek van 216 pagina’s dat de aanstaande masterstudent houvast geeft om een kritische keuze te maken. Toch staat nu al vast dat de volgende mastergids nog informatiever moet worden. Dit jaar bleek het bijvoorbeeld nog niet mogelijk om cijfers over uitval en studiesucces bij de universitaire masteropleidingen te krijgen. De redactie wil ook deze leemte zo snel mogelijk opgevuld zien.
De Keuzegids Masters is een uitgave van het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP) in Leiden, een onafhankelijk bureau dat volledig gespecialiseerd is in research en informatie over onderwijs. De uitgever brengt dit studiejaar in totaal vijf edities van de Keuzegids uit:
Reeds verschenen zijn de Keuzegids Mbo, Keuzegids Universiteiten en Keuzegids Hbo Voltijd
Eind maart komt de Keuzegids Deeltijd uit
Alle gidsen zijn verkrijgbaar als boek of als handig doorzoekbare CD-rom. De gidsen worden verkocht via de boekhandel en via de website www.keuzegids.org. De prijs is 25 euro.
Voor de redacties: let op de naamgeving: de officiele naam is Keuzegids Masters 2010. Achterin de gids treft u een verantwoording van bronnen en methoden. Op onze website verschijnt op maandagmiddag 15 februari nadere methodologische toelichting. Als u nog vragen heeft, zijn wij bereikbaar via info@keuzegids.org.
Als u een bericht op uw website plaats, gelieve een link op te nemen naar www.keuzegids.org.